In de Westerse wereld is men er van overtuigd dat een zwarte kat die je pad kruist ongeluk brengt. Tijdens de Middeleeuwen werden katten aanzien als de bondgenoten van heksen en andere duistere krachten. De kleur zwart is altijd geassocieerd geweest met het kwade en de dood, niet enkel bij katten: ook zwarte paarden en zwarte raven werden beter vermeden. Toch hoeft het bijgeloof over zwarte katten niet altijd negatief te zijn: zo zou het ontmoeten van een zwarte kat in Engeland net geluk brengen en een witte kat ongeluk!
zwarte katDe duistere Middeleeuwen
Voor sommige volkeren was de kat het symbool van het vleesgeworden kwaad. Men zag de blik van de duivel in haar ogen. Er werd zelfs gedacht dat heksen de gedaante van een kat konden aannemen, zo konden ze zich onopgemerkt verplaatsen. De heksenvervolging in Engeland en de Lage Landen was zelfs specifiek gericht op katten. Ze kregen werkelijk de schuld van alles: van de pest tot een verstuikte vinger. Het gevolg hiervan was dat katten vaak gemarteld en gedood werden. Ze werden doodgeknuppeld, levend begraven, verbrand en geofferd aan de boze geesten.
In Ieper wordt deze wrede traditie nog steeds herdacht met een driejaarlijkse kattenstoet. De klemtoon is veranderd van misprijzen en verachting naar verering. Al krijgt de geschiedenis ook zijn plaatsje: er worden tijdens de festiviteiten nog steeds katten van de toren gegooid, gelukkig zijn de echte katten tegenwoordig vervangen door pluche exemplaren!
Het geloof in katten als handlangers van de duivel was niet enkel voor de katten een gevaarlijke gedachte: ook kattenliefhebbers werden plots verdacht. Deze vorm van bijgeloof zorgde vaak voor absurde veroordelingen. Allerlei toevalligheden werden aan elkaar geknoopt tot een ‘duivelse’ misdaad. Wanneer iemand een kat in huis haalde en er stierf dezelfde dag toevallig een koe bij de buren, dan kon je veroordeeld worden. Er zijn zelfs mensen op de brandstapel beland enkel en alleen voor het houden van een kat.
maine coonAndere vormen van bijgeloof
Er zijn ook andere vormen van bijgeloof die minder bekend zijn. Zo zou een kat die te dicht bij je mond komt, de adem uit je lichaam kunnen zuigen als een vampier. Een kat die sterft in je huis of mee verhuist zou ook ongeluk brengen. Een kat die zich over de neus wrijft of zich wast is dan weer een aankondiging van leuke visite. De kat zou zelfs het weer kunnen voorspellen aan de hand van een ‘kattenwasje’: likt ze zich met de haren mee dan mag mooi weer verwacht worden, likt ze zich tegen de haren in dan zal het echter regenen.
De ‘underdog’ in tekenfilms
De kat vervult zijn boosaardige rol nog steeds in allerlei tekenfilms. Zo hebben gemene heksen vaak een kat als handlanger. Ook de tovenaar uit de smurfen heeft de gemene kat ‘Azrael’ als metgezel. De kat is dus vaak de ‘underdog’, denk maar aan tekenfilms als Tom & Jerry.
Verering van de kat
Niet alles in de geschiedenis van de kat bestaat uit kommer en kwel: de kat is ook met veel ontzag vereerd geweest. De Egyptenaren geloofden dan de kat geluk bracht. Ze hielpen ook de graanvoorraden beschermen tegen vraatzuchtige muizen. De kattengodin Bastet nam een prominente plaats aan in hun godsdienst en de katten werden soms zelfs gemummificeerd om hen een plaatsje in het hiernamaals te garanderen. In de graven van katten werden geschenken gelegd. In de Germaanse mythologie waren het wilde katten die de wagen voort trokken van Freya, de godin van de vruchtbaarheid, liefde en schoonheid. Zo reden ze samen door de wolken heen…
Hoe dan ook, katten blijven omringd door een waas van mysterie… en laat dat nu net hun charme zijn!
